پایان نامه بررسی نقش‌های نمادین در معماری هخامنشی

چکیده

انسان موجودی اسطوره باور و نمادساز است. اسطوره آغاز «شدن» و نحوه‌ی «بودن» آدمی را بیان می‌کند و نماد زبان اسطوره و آیین در درازنای تاریخ بوده است. در جهان بینی اسطوره‌ای انسان خود و جهان را در هم می‌آمیزد تا حضور خویش را در روند حیات به ثبوت برساند. معماری یکی از نمودگاههای چنین آمیزشی است. در معماری دنیای باستان مفاهیم مینوی جلوه‌ای زمینی می‌یافتند و در زندگی واقعی بازتاب پیدا می‌کردند. هخامنشیان از جمله امپراتوری‌های شرقی‌اند که در گستره‌ی تاریخ شهرتی به سزا یافتند. نام آنها همواره تداعی کننده‌ی بنای بزرگ تخت جمشید است. هخامنشی‌ها فرهنگی تلفیقی و معماری‌ای ترکیبی دارند که رشته‌ی پیوند چنین فرهنگ و هنری روح پارسی و حامی آن پادشاهان بودند. نگاره‌های نمادین تخت جمشید (و پاسارگاد و شوش) در زمره‌ی مجهولات هنر پارسی‌اند و رمزگان فرهنگی عصر تلقی می‌شوند. تنوع و در هم تنیدگی این نگارکنده‌ها ناشی از سرچشمه‌های متفاوت فرهنگی آنهاست. نقش مایه‌هایی که درون مایه‌ای چندگانه دارند: مصری، میان رودانی و ایرانی. زمینه‌ی ذهنی چنین گزینشی گزیده را باید در غنای فرهنگی تمدنهای باستانی پیشین و رواج روح مدارای پارسی از یک سو و گریزناپذیر بودن ضرورت اخذ و اقتباس سبک‌های هنری از سوی دیگر دید. تخت جمشید شاهوارترین و گزیده‌ترین یادگار هخامنشیان محل تلاقی تمدنهای عصر محسوب می‌شود و این بنای فاخر نظمی نمادین از دنیای باستان را در خود ماندگار کرده که در پلکان آپادانا نمودار گشته است. شاهوارترین نگاره نمادین در هیئت انسانی بالدار نمود می‌یابد. این نماد شخصیتی رَبّانی و گشاده‌رو با چهره‌ای مُوَقِر و موی فِر را نشان می‌دهد که نور فرّهی از سیمای شاهانه‌اش ساطع می‌گردد و همچون پیر روشن رأیی است که حمایت خود از پادشاهان را با دستی افراشته و حلقه‌ی مشروعیت اعلام می‌کند. این نماد فرّ کیانی (شاهی) ایرانیان باستان است.

واژگان کلیدی: هخامنشی، معماری، تخت جمشید، نقش، نماد، نقش مایه و انسان بالدار.

فهرست مطالب

عنوان ....................................................... صفحه

پیش‌گفتار ....................................................... 4

دیباچه.......................................................... 5

سخنی درباره‌ی منابع ............................................ 14

بخش یکم: پیشینه‌ی هخامنشی‌ها .................................... 23

1ـ هند و اروپاییان ............................................ 25

2ـ علل و انگیزه مهاجرت آریایی‌ها ............................... 28

3ـ آریایی‌ها در ایران .......................................... 29

بخش دوم: پادشاهی هخامنشیان..................................... 33

1ـ کورش........................................................ 34

2ـ خط مشی دینی کورش............................................ 36

3ـ داریوش ..................................................... 39

4ـ خشایارشاه................................................... 46

5ـ فرجام هخامنشیان ............................................ 49

بخش سوم: شکل‌گیری معماری هخامنشی................................ 54

1ـ پاسارگاد.................................................... 57

2ـ آرامگاه کورش ............................................... 60

3ـ شوش......................................................... 62

4ـ تخت جمشید .................................................. 65

بخش چهارم: نقش برجسته‌های تخت جمشید ............................ 71

1ـ بخش‌های برجسته‌ی تخت جمشید ................................... 73

2ـ نقوش پلکان آپادانا.......................................... 74

3ـ نقوش سایر کاخ‌ها ............................................ 80

4ـ نقوش آپادانا و جشن آغاز سال نو ............................. 83

بخش پنجم: نقش‌های نمادین در آثار و اشیاء ایران پیش از هخامنشیان 88

1ـ نماد و نمادگرایی ........................................... 89

2ـ سفالینه‌های شوش و سیلک ...................................... 92

3ـ گنجینه‌ی زیویه و جام زرین حسنلو ............................. 96

4ـ مفرغ‌های لرستان ............................................. 98

5ـ نقش و نگاره‌ها در آثار منسوب به مادها ...................... 105

بخش ششم: نقش برجسته‌های نمادین در پاسارگاد و شوش............... 109

1ـ انسان بالدار پاسارگاد...................................... 111

2ـ هویت نگاره پاسارگاد........................................ 115

3ـ نگاره‌های نمادین شوش ....................................... 119

بخش هفتم: نقش‌های نمادین تخت جمشید ............................ 123

1ـ پیکار شیر و گاو ........................................... 127

2ـ پیکار شاه و شیر............................................ 133

3ـ گاوان بالدار انسان سر ..................................... 138

4ـ باغ پر درخت نمادین ........................................ 146

بخش هشتم: اهورامزدا، فروهر و فرّ در کیش زردشتی و آیین پارسی ... 151

1ـ اهورامزدا ................................................. 151

2ـ فروهر...................................................... 155

3ـ فرّ......................................................... 158

4ـ فرّ در تاریخ اساطیری ایران ................................. 164

بخش نهم: نماد بالدار درباور و هنر هخامنشیان .................. 167

1ـ نماد بالدار در خاور نزدیک باستان .......................... 169

2ـ اشکال و اجزاء نماد بالدار هخامنشی.......................... 171

3ـ نیم تنه‌ی بالدار بیستون .................................... 173

4ـ نقش رستم .................................................. 176

5ـ نماد بالدار در تخت جمشید .................................. 180

6ـ دایره‌ی بالدار و شیرمردان تاجدار ........................... 183

7ـ پرنده بالدار در باور پارسی ................................ 184

8ـ نماد بالدار یا فرّ ایرانی................................... 186

9ـ نماد انسان بالدار یا فرّ کیانی ............................. 189

10ـ فرّ و آتش شخصی پادشاه ..................................... 194

11ـ فرّ شاهی و تی‌کی‌هلنی ....................................... 196

12ـ نسبت نماد فرمانروایی و فرّ کیانی .......................... 197

13ـ نسبت «شاه ـ عقاب» با وارغنه پرنده‌ی فرّ..................... 200

14ـ قوچ بالدار جایگزین انسان بالدار .......................... 204

سخن پایانی ................................................... 205

فهرست منابع و مآخذ ........................................... 214

پیوست: شکل‌ها و تصویرها........................................ 222

چکیده‌ی انگلیسی...................................................

خرید فایل

[ادامه مطلب را در اینجا بخوانید ...] ایران دانلود...